پیش از ورود صنعت نفت به ایران، برای ایجاد نور و روشنایی از پیه سوز، شمع و غیره استفاده می شد و بعدها از نفت که از روسیه وارد می گردید، بهره می گرفتند. در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار به سال 1278ش. مولدی به قدرت 12 اسب بخار و 8 کیلو وات، توسط "حاج محمدباقر میلانی" و فرزندش "حاج میرزا میلانی" معروف به "رضا یوف" که از تجار بزرگ و بنام آن زمان بودند، به مبلغ 8 هزار تومان پول نقره از روسیه خریداری گردید و مرحوم "حاج میرزا محمود میلانی ثانی" که در آن زمان در روسیه اقامت داشت، حمل و نصب مولد را در مشهد، برای روشن نمودن حرم مطهر حضرت رضا (ع) به عهده گرفت. چون نصب باید توسط یک مسلمان انجام می شد جوانی به نام "تاری وردیف" که بعدها او را "حیدر عمو اغلی" نامیدند معرفی گردید تا این کار را انجام دهد. او مهندسی برق خود را در تفلیس آموخته بود و با دو کارگر مهاجر به نام های "نور محد عبدالرحمان اف" و "میرکاظم میرقاسم اف" کار نصب مولد را در نزدیکترین فاصله با حرم امام رضا و در ابتدای "بالاخیابان" بر سر کوچه "چراغ برق" نصب و به مدت 11 ماه در سال 1279 مورد بهره برداری قرار گرفت و با 400 لامپ، روشنایی را به مساجد، حرم و صحن ها اهدا کردند.
پس از مدتی مظفرالدین شاه دستور داد که مولد کوچکی را از بروکسل به مبلغ 3000 تومان خریداری نمایند و نصب آن را بر عهده میلانی ها گذاشت. 6 سال بعد فردی به نام "نادرخان حکیم الملک" مولدی دیگر را از بروکسل خریداری نمود ولی طی ماموریتی در رشت فوت و حاج "امین اضرب" مولد را از ورثه "حکیم الملک" خریداری و در محل "چراغ گاز" برای کسب درآمد شخصی مورد بهره برداری قرارداد. اطلاعات و اسناد زیادی در مورد صنعت برق به ویژه در فاصله سال های 1279 الی 1283 خورشیدی به صورت مدون و شفاف وجود ندارد.
بسیاری از اطلاعات اولیه به صورت گوش به گوش رسیده و مستند شده اند و نویسندگان همین نوشته های اندک برجای مانده نیز برای بررسی درستی و نادرستی مطالب مطرح شده یا به همین اسناد اولیه دسترسی نداشتند و یا اهمیت آن را ناچیز می دانستند. شایان ذکر است که هم اینک نیز اگر اسناد مربوط به برق مشهد با پشتکار آقای ممتحن میلانی نوه محدباقر رضایوف برای اثبات حق تقدم جدش گردآوری نمی شد شاید هنوز هم این گروه از اسنادی که ایشان یافته و عرضه کرده اند در گوشه ای از بایگانی ها خاک می خورد.
دیدگاه خود را بنویسید